Felsefe beni zorlayan bir konudur. Sormayı, irdelemeyi sevmediğimden değil. Asla! Bayılırım. Ama sonu gelmez bir sorma ve irdeleme hâli vardır felsefede. Ya da bana öyle gelir.

Öte yandan “sorgulayan çocuk” yetiştirmek isteyen ebeveynler için felsefe belki de işin temeli. Her nesil eksik olduğu yönün yeni gelen nesilde olmamasını ister. Bir adım ileride olsunlar ister.

Eskiden fazla sorgu sual yapılmazdı. Büyüklerin dedikleri sadece kabul edilirdi.

Şimdiyse sormaları için fırsat tanıyoruz. Uzun uzun izah ediyoruz. Ve bazen çok zorlanıyoruz. Çünkü onlar sordukça soruyor, sorguladıkça sorguluyor.

İşte bu noktada “Çocuklar İçin Felsefe”nin ne olduğunu anlamak çok önemli oluyor.

Bu konuda bize “0 km.Kültür” yazarımız Mine Küçük yardımcı oluyor. Eylül yazısınında “Çocuklarla Felsefe” konusunda uzman felsefeci Dr.Nimet Küçük’e bizim için soruyor.

Keyifli okumalar diliyorum…

Felsefe biz yetişkinler için yaşamı, evrenin anlamaya sorgulamaya yardım eden  bir alan. Peki ya çocuklar için felsefe? Çocuklar felsefe yapabilir mi? Bazı filozoflara göre çocuklar doğuştan filozofturlar. Ancak biz yetişkinler onların doğasında bulunan bu özelliğini geliştirmek bir yana, sözümüzü dinleyen, bize karşı gelmeyen çocuklar olmaları için elimizden geleni yapıyoruz. Elbette çocuklar bu şekilde yetiştirilirse toplumun geleceğini tahmin etmek zor değil!

Son yıllarda Türkiye’de çocuklarla felsefe konusunda önemli çalışmalar yapılıyor, kitaplar basılıyor. Bugünkü konuğumuz “Çocuklarla Felsefe” alanında uzman bir felsefeci Dr.Nimet Küçük.

Bize öncelikle kendinizi tanıtır mısınız?
Elbette. İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümünde lisans, yüksek lisans ve doktoramı tamamladım. Doktora tezimi hazırladığım süreçte liselerde felsefe öğretmenliğine başladım. 2006 yılında ilköğretim okullarında “Düşünme Eğitimi” adlı yenilikçi bir dersi 6 yıl boyunca 6. ve 7. sınıf öğrencileriyle teorik ve uygulamalı olarak yaptım. Bu konuda akademik araştırmalar ve makaleler yazarak Türkiye’de çocuklarla felsefe alanına pratik olanın yanı sıra teorik çalışmalar da üretiyorum. Daha küçük sınıflardaki  öğrencilerle felsefe çalışması yapması için sınıf öğretmenlerine yönelik hizmet içi eğitimler de organize ediyorum.

Uluslararası çalışmalarınız var mı?
Amerika’da 2006 yılında aldığım eğitim bursundan sonra, Fransa, Norveç, Güney Kore, İngiltere gibi ülkelerde hem eğitimler aldım, hem de ülkemizdeki gelişmeleri anlatan makaleleri konferanslarda sundum, workshoplar verdim. Uluslararası dergilerde yayınların yanı sıra, kitap ortak çalışması yaptım. Şu anda merkezi Hollanda olan ve amacı Avrupalı öğretmenler, filozoflar, ailelere ve eğitimcilere yönelik çocuklarla felsefe alanında çalışmalar yapan SOPHIA (European Foundation for the Advencement of Doing Philosophy with Children) Vakfı’nda Türkiye adına Yönetim Kurulu üyesiyim. Sosyal Medya alanında çalışmalar yapıyorum. Vakıf, her yıl farklı bir Avrupa ülkesinde düzenlediği “SOPHIA Network” başlıklı toplantılarıyla, ülkelerin deneyimlerini birbirleriyle paylaşmalarını ve proje oluşturmalarını hedefliyor.

Çocuklarla felsefe neyi hedefler?
Çocuklarla felsefe eğitimi düşünme eğitimidir. Bu türden bir felsefe eğitimi yaratıcı, eleştirel ve özenli düşünmeyi kullanarak sınıfı bir ‘sorgulama topluluğu’na dönüştürür. Böylece öğrenciler ezber eğitimden uzaklaşıp, sorular karşısında tartışarak, kendi fikirleriyle cevaplar aramayı öğrenirler. Çocuğun özellikle düşünme eylemi üzerine düşünmesi, farklı düşüncelere saygı duyması, düşüncelerini aktarırken dili doğru ve özenli kullanması ve tartışma kültürünü geliştirmesi hedeflenmektedir.

Eleştirel, yaratıcı ve özenli düşünme derken neyi kastediyorsunuz?
‘Çocuklarla Felsefe’ programında Sokrates’in “Kendini Bil!” anlayışı eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve özenli düşünme becerileri ile temellendirilmiştir. Program eleştirel düşünme, mantıklı düşünme, yargıda bulunma, ölçüt belirleme ve kullanmayı içerir. Kendi düşünmemiz üzerine de düşünmemizi sağlar. Yaratıcı düşünme, bilinenlerden yola çıkarak yeni ve orijinal bakış açısını gösteren ürün veya fikrin ortaya çıkmasını sağlar. Akılcı olduğu kadar sezgiseldir de. Özenli düşünme ise, empati kavramını içermesinin yanı sıra mantık ve duyguları gerekli durumlarda birbirinden ayırt etmemizi sağlar. Hiç kuşkusuz duygularımızı dengelemeyi öğrendiğimiz ölçüde sosyal davranışlarımızı dengeleyebiliriz. Kısacası ders programı içinde bu üç beceri eş zamanlı ve birbirini tamamlayarak gerçekleşir.

Bu alanda hangi yöntemler kullanılmaktadır?
Çocuklarla felsefe alanında beyin fırtınası, tartışma, örnek olay incelemesi gibi farklı yöntemler kullanılır. Etkinliklerinin hazırlanmasına ve uygulanmasında fıkra, hikaye, gazete, fabl, karikatür, fotoğraf, film, günlük yaşam deneyimleri, internet vb. araç olarak kullanılabilir.

Çocuklarla Felsefenin işlevi nedir?
Çocuklarla Felsefe aracılığıyla temel düşünme becerilerine sahip, dil ve düşünme bağlantısını kurabilen, sorgulayan bireyler yetişecektir. Bu bireyler de  demokratik ve özgür bir toplumun yaratıcısı olacaklardır.

Çocuklarla felsefe derken tek tip bir programdan mı söz ediyorsunuz?
Hayır. Ben Amerika’da  aldığım eğitimde “Çocuklar için felsefe” dediğimiz alanla ilgili bir temel programı öğrendim. Ancak farklı ülkelerde  farklı yöntemler ve  farklı okullar üzerinde de çalıştım. Amaç aynı: 21. yüzyılın sorgulayan, özgürce fikirler üreten, özgün  bireylerini yetiştirmek.

Bu alana yönelik olarak  okullar, anne babalar neler yapabilirler?
İlköğretimde “Düşünme Eğitimi” dersleri açılabilir, öğretmenler eğitilerek derslerinde felsefi sorgulamayı küçük yaştan itibaren çocuklara kazandırabilirler. Eğitsel kollardaki kulüpler ya da felsefe projeleri aracılığıyla çocuklarla felsefe çalışmaları yapılabilir. Yayıncılıkta, çocuklarla felsefe alanında gelişme var;  farklı kitaplara kolaylıkla ulaşılabiliyor. Okulların yanı sıra anne babalar bu kitapları alarak evlerinde çocuklarıyla felsefi tartışmalar yapabilirler.

Çocuklarla felsefe alanı anladığım kadarıyla çocukların kendilerini ifade ettikleri, tartıştıkları, sorgulayıp, eleştirel analiz yaptıkları ciddi bir düşünme  alanı. Siz hem makaleler yazıyor hem de yurtdışında çalışmalara katılıyorsunuz. Peki yurtiçinde neler yapıyorsunuz ve neler yapmayı planlıyorsunuz?
Elbette öncelikli amacım Türkiye’de de çocuklarla felsefe çalışmalarını yaygınlaştırmak. 2006-2012 yılları arasında özel bir ilköğretim okulunda “Düşünme Eğitimi” adı altında 6. ve 7. sınıf öğrencileri için özgün etkinlikler oluşturdum ve uyguladım. Bu ders okul idaresinin, velilerin ve öğrencilerin ilgiyle karşıladığı, desteklediği  önemli bir dersti. Ayrıca sınıf ve tüm branş öğretmenlerine yönelik hizmet içi eğitimler verdim. SOPHIA yönetim kurulu üyesi olmam nedeniyle  uluslararası konferanslar da organize ettim. 2012 yılından itibaren ise daha çok teorik çalışmalara yöneldim. Geçen yıl Türkiye’de  ilk kez lise öğrencileriyle “Felsefe Cafesi” çalışması yaptık. Yaptığımız çalışmanın posteri  Kanada’daki uluslararası felsefe konferansı bilim komitesince kabul edildi. Bu yaz sonu yetişkinlerle “Sokratik Diyalog” çalışmalarını başlattım. Çocuklara yönelik haftasonu etkinlik çalışmaları için ise görüşmelerim sürüyor.

Size çalışmalarınızda başarılar diliyor ve bize zaman ayırdığınız için çok teşekkür ediyoruz.